آیا می دانید خرما از لحاظ صادراتی باید چه ویژگی داشته باشد؟ در این مقاله می فهمیم که خرمای صادراتی باید دارای چه ویژگی باشد و اهمیت صادرات خرما چقدر است.
بازار خرمای ایران در کشور هایی مانند آمریکا، شوروی، هند، پاکستان، کانادا و … رونق به سزایی دارد. تقریبا نصف محصول خرمای جهان را عراق و مصر تولید می کند و ایران در رتبه سوم قرار دارد. الجزایر و مراکش نیز از کشور های مهم صادر کننده خرما به شمار می آیند. در ایران، استان های خوزستان، فارس، کرمان، بلوچستان و غرب کرمانشا هان و قصر شیرین به ترتیب مناطقی هستند که خرما تولید می کنند. از بیست میلیون اصله نخل، ۲۷ درصد درخوزستان، ۲۹ درصد در فارس، ۲۵ درصد در کرمان و ۹ درصد باقی مانده در سیستان و بلوچستان است. خرمای خشک بیشتر در نواحی میناب، بوشهر، بندر لنگه و برازجان وجود دارد و به نام های خارک، قصب و هسته موسوم است. خریدار عمده خرمای خشک هندوستان است که در سال حدود هفتاد هزار تن خرمای خشک را خریداری می کنند.
موانع توسعه صادرات خرما
همان طور که گفته شد، خرما یکی از محصولات عمده کشاورزی ایران و یکی از منابع عمده تحصیل ارز برای کشور است. بنابراین با توجه به اهمیت صادرات خرما که این محصول در وضعیت اقتصادی کشور دارد، نمی توان آن را در نظر نگرفت. وضعیت تولید و صدور خرمای ایران که از بهترین نوع خرمای صادراتی دنیا به شمار می رود، به علل متعددی از جمله عدم آشنایی کشاورزان به روش های صحیح تولید، برداشت، جمع آوری و عرضه محصول، عدم بسته بندی مناسب و رعایت بهداشت و استاندارد های جهانی متزلزل شده و علاوه بر تقلیل درآمد باغ داران و نخل کاران سبب کسادی بازار خرما و نادیده گرفتن اهمیت صادرات خرما نیز شده است.
محصول سالیانه خرما، حدود یک ملیون تن تخمین زده می شود که از این مقدار حدود سیصد هزار تن به کشور های حوزه خلیج فارس و دیگر کشورها صادر می شود. علل عمده کاهش صادرات این محصول در مقایسه با خرمای عراق، وضعیت نامناسب بسته بندی و درجه بندی، عدم رعایت موازین بهداشتی، نداشتن استاندارد های بین المللی و رقابت بی رویه صادر کنندگان است. البته رقابت روز افزون سایر کشور های تولید کننده خرما نیز، که به طور پیوسته جهت عرضه محصول بهتر و مرغوب تر تلاش می کنند، در تشدید این وضعیت نامطلوب تأثیر زیادی دارد.
با توجه به رکورد صادرات خرما، عدم پیشرفت و نیز کاهش کیفیت خرمای ایران علل متعددی دارد که در زیر به عمده ترین عوامل به وجود آورنده آن اشاره می کنیم:
۱- اکثر مناطق خرما خیز کشور در نواحی کم جمعیت و بسیار دور دست واقع شده اند و این امر باعث شده تا تولید کنندگان سالیانه، مبلغ گزافی برای حمل محصول خود به مراکز فروش بپردازند.
۲- نگه داری درخت خرما و برداشت محصول آن، سالیانه هزینه بالایی برای نخل کاران در بر دارد. برداشت این محصول هنوز به صورت مکانیکی انجام نمی شود و به دلیل کمبود کارگران جوان در این رشته، نگه داری از درخت خرما و جمع آوری محصول آن بیشتر توسط افراد سالخورده انجام می شود.
۳- بسیاری از باغ داران به مسائل برداشت و بسته بندی و نگه داری محصول خرما، آشنایی ندارند و به این دلیل در اکثر بسته بندی های خرما، ترش شدن، شکرک زدن و کرم حشرات به چشم می خورد.
۴- میوه خرما مواد قندی و رطوبت دارد که در برخی از ارقام، این دو ویژگی بسیار بالا است. در این شرایط اکثر میکروار گانیزم ها، به خوبی می توانند رشد کنند و در صورتی که میوه خرما صدمات مکانیکی نیز داشته باشد، رشد آن نیز تشدید می شود. روش های شست و شو، پاکیزه سازی و ضد عفونی کردن خرما، به صورتی که قابلیت آن ها را تا حد قابل قبولی افزایش دهد، هنوز به طور دقیق و اصولی رایج نشده است. اغلب نخل کاران یا کارگاه های بسته بندی خرما با قدیمی ترین و ساده ترین روش، این عمل را انجام می دهند و یا اینکه به طور کلی ضد عفونی صورت نمی گیرد.
۵- عدم توجه کافی به کنترل سطح آب، آبیاری در نخلستان ها و ماندابی بودن سطح برخی نخلستان های کشور.
۶- عدم وجود زهکشی های مناسب در نخلستان ها به منظور تخلیه آب های زائد و نبود یک برنامه مناسب برای آبیاری درختان نخل.
۷- عدم استفاده از کود های شیمیایی و حیوانی و عدم دقت در کیفیت و کمیت سم پاشی در مراحل مختلف تولید.
۸- نبود یک برنامه تحقیقاتی لازم درباره خرما.
۹- عدم دسترسی به وسایل و ماشین آلات لازم برای کاهش هزینه های کارگری و عملیات داخلی نخیلات، مانند گرد افشانی و برداشت خرما.
۱۰- غیر بهداشتی بودن انبار های نگه داری خرما و آلودگی خرما به گرد و خاک و فضولات پرندگان و…
۱۱- فقدان کارگاه های مجهز و مدرن درجه بندی و بسته بندی خرما، نقص روش های بسته بندی، هسته گیری و ضد عفونی خرما در کارگاه های بسته بندی و فقدان کادر متخصص، عدم رعایت بهداشت در کلیه مراحل، به خصوص در مراحل بسته بندی و همچنین ضعف بنیه مالی صاحبان کارگاه های بسته بندی.
اقدامات موثر در بهبود صادرات خرما
به منظور بهبود صادرات خرما و ارز آوری بیشتر و همچنین اهمیت صادرات خرما راه حل هایی پیشنهاد شده است که در زیر به برخی از آن ها اشاره می شود.
۱- تجهیز خطوط تولید، بسته بندی و سوا سازی (Sorting) خرما با صنایعی از قبیل تولید شیره خرما، عسل خرما، قند مایع خرما، الکل خرما، سرکه خرما، مخمر های خوراکی خرما، خوراک دام و طیور خرما، آرد هسته خرما و بهینه سازی فرآیند.
۲- جدا سازی اجسام خارجی چسبیده در اثر شیره خرما، به وسیله شست و شو با آب تحت فشار و آماده سازی خرما پس از شست و شو، جهت سوا سازی و سایر فرآوری های دیگر.
۳- انتخاب مواد اولیه بسته بندی مناسب، جهت حفظ و نگه داری خرما.
۴- حذف افزودنی های غیر مجاز (نگه دارنده هایی مانند متیل برومایید که سرطان زا است) در هنگام فرآیند و افزایش زمان ماندگاری خرما.
۵- ایجاد اتحادیه و تعاونی های تولید و بسته بندی و توزیع محصول خرما.
۶- ایجاد کارخانه های بسته بندی و حمل سریع خرما های بسته بندی شده به مناطق اصلی مصرف.
۷- ایجاد انبار های مناسب جهت نگه داری محصول خرما (سردخانه) و ساختن اتاقک های ثابت جهت ضد عفونی در کنار انبار های ذکر شده.
۸- اصل خود کفایی درباره محصولات کشاورزی و در این رابطه قابلیت جایگزینی خرما با مقداری از قند و شکر مصرفی و کاهش واردات شکر.
۹- آموزش، ترویج، تحقیقات، اجرای سیاست های هدایتی و حمایتی و سر انجام افزایش تولید نخیلات کشور.
۱۰- اجرای برنامه های تبلیغاتی موثر در داخل و خارج از کشور درباره خرمای مرغوب.
۱۱- حمایت از تشکل های تولیدی در مناطق خرما خیز و اختصاص اعتبارات ویژه بانکی به توسعه کشت نخیلات کشور.
۱۲- بیمه کردن محصول و همکاری دانشگاه ها و وزارت خانه های صنایع، بازگانی و کشاورزی، در زمینه تحقیقات مربوط به اهمیت صادرات خرما و استفاده بهینه از فناوری پیشرفته جهانی.
۱۳- استفاده از ماشین آلات در حد ممکن خودکار و رعایت کامل موازین و مقررات بهداشتی در کارخانه های درجه بندی و بسته بندی خرما.
۱۴- جلو گیری از فعالیت های کارگاه هایی که عملیات درجه بندی و بسته بندی خرما را به طریق سنتی و غیر بهداشتی انجام می دهند و در صورت امکان کمک و همکاری با این واحدها در جهت تغییر و تبدیل ماشین آلات.
۱۵- ایجاد سرد خانه برای نگه داری محصول خرما، در کلیه استان های خرما خیز کشور به منظور نگه داری خرما به طریق صحیح و بهداشتی و جلوگیری از ضایعات و خسارت های زیاد به محصول.
۱۶- تشویق صاحبان صنایع خرما برای عضویت در تعاونی های مربوطه و سند یکای صنایع خرما.
۱۷- بهره گیری و استفاده تمام وقت از نیروی انسانی متخصص و مسئول جهت نظارت و کنترل دائم مراحل مختلف عملیات درجه بندی و دسته بندی.
۱۸- حمایت و کمک به سازندگان و تولید کنندگان داخلی دستگاه ها، لوازم و ماشین آلات درجه بندی و بسته بندی، به طریق مختلف از قبیل اعطای اعتبار، در اختیار گذاشتن مواد اولیه، آموزش و آشنا کردن آنان با پیشرفت های نوین و فناوری های جهانی.
۱۹- حمایت و کمک به تعاونی ها و شرکت های تولیدی و تجاری نخیلات و مرکبات مناطق و شهرهای خرما خیز مانند جهرم، بم، در استان فارس و کرمان و شهر های دیگر استان خوزستان و سیستان و بلوچستان و کرمانشاه و دیگر شهر های زر خیز و پر برکت ایران اسلامی که مردم زحمتکش و نخل کاران آن خطه های پرتلاش موجب افتخار بشریت بوده و همواره بر توانمندی و بنیه اقتصادی و ارتقای سطح کیفیت و مرغوبیت نخل و خرما و صنایع وابسته می کوشند.
۲۰- تشویق سرمایه گذاران داخلی در راستای احداث صنایع تولیدی در عرصه محصولات نخل و خرما به منظور ترویج و گسترش مفاهیم سلامت و بهداشت عمومی. در پایان یادآور اهیمت صادرات خرما جهت ارز آوری و بهبود وضعیت اقتصادی کشور می شویم امید که با بالا بردن اهمیت صادرات خرما و دیگر محصولات کشاورزی بتوان از از این نعمت خدادادی جهت رونق اقتصادی کشور شویم.
این هم بخوانید: ارقام خرما صادراتی ایران
